Van geitenwollensokken tot beleid: 50 jaar Utrechts natuuronderzoek
In dit artikel:
Op een afgesproken plek in Vianen spreken oud-collega’s Berry van Arkel (69) en Emma van den Dool (75) over hun gezamenlijke loopbaan bij de provincie Utrecht en de kroniek die zij schreven over vijftig jaar ecologische monitoring. Emma werkte bijna veertig jaar voor de provincie (zij ging in 2014 met pensioen), Berry ruim 43 jaar (pensioen 2022). Samen documenteren ze hoe provinciaal natuuronderzoek vanaf de jaren zeventig is opgezet, welke methodes werden gebruikt en hoe het vak zich ontwikkelde.
De ecologische monitoring in Utrecht begon niet vanzelf; volgens Berry kwam er in 1972 beweging in nadat Piet Hessel het onderwerp onder de aandacht bracht van het provinciebestuur. De eerste systematische veldwerkacties begonnen halverwege de jaren zeventig, vaak uitgevoerd door ingehuurde studenten zoals Emma destijds. Onderzoeksroutines begonnen met handgeschreven kaarten en lijsten van plantensoorten langs sloten — later werden ook insecten, amfibieën en zoogdieren systematisch geregistreerd. Door de jaren heen werden methodes verfijnd, gegevens digitaal vastgelegd en werd monitoring een vaste pijler voor beleid.
Berry en Emma leggen uit dat de verzamelde data niet alleen wetenschappelijk belang hadden, maar ook praktische waarde voor ruimtelijke besluitvorming. Soms botsten hun adviezen met plannenmakers; de onderzoekers werden daardoor wel eens als hinderlijk ervaren en beschermden hun kaarten zorgvuldig. Het dagelijkse beeld veranderde ook: waar veldwerkers in de zomer veel buiten waren, stond dat haaks op het beeld van kantoorambtenaren in pakken.
Ook in 2025 blijft Utrecht natuurmonitoring doen, maar met andere spelers en werkwijzen: veel werk is uitbesteed aan adviesbureaus. Sietze van Dijk van bureau Viridis (ruim 17 jaar betrokken) benadrukt dat monitoring lange adem vereist; pas over jaren ontstaan trends waarop beleid kan worden aangepast. Helaas laat decennialange mondiale achteruitgang van de natuur zich ook in Utrecht voelen, waardoor voortdurende observatie belangrijk blijft. Tijdens het gesprek toont Van Dijk met een schepnet in een Vianense sloot een kleine watersalamander als bemoedigend signaal.
De kroniek over vijftig jaar ecologisch onderzoek wordt eind 2025 uitgebracht. Geïnteresseerden kunnen een digitaal exemplaar aanvragen via hcavanarkel@kpnmail.nl.