Te voet van Utrecht naar Rome? In de Romeinse tijd duurde dat 440 uur

In dit artikel:

Deense onderzoekers hebben een digitale kaart gemaakt van het wegennet van het Romeinse rijk rond circa 150 na Christus: Itiner-e, een soort Google Maps voor antieke routes. Op die kaart kunnen verschillende reismodi worden ingesteld — te voet, met ossenkarren, op ezels of te paard — waardoor bijvoorbeeld duidelijk wordt dat een reis van Utrecht naar Rome ongeveer 440 uur lopen zou hebben geduurd, of circa 295 uur te paard.

Het netwerk bestrijkt het gehele rijk, van het Midden-Oosten tot Engeland en van Noord-Afrika tot de Lage Landen, en omvat bijna 300.000 kilometer aan wegen; in de huidige provincie Utrecht zijn daarvan naar schatting zo’n 90 kilometer terug te vinden. De kaart maakt bovendien zichtbaar hoe het Romeinse wegennet zich verhoudt tot het moderne wegennet: veel hedendaagse wegen lopen nog langs dezelfde logische lijnen langs rivieren en hoger gelegen ruggen die de Romeinen ook kozen.

Niet alle lijnen zijn even zeker: hoofdassen zijn redelijk goed te reconstrueren, maar secundaire aftakkingen blijven vaak op hypothesen berusten. Recente opgravingen in Utrecht zijn nog niet in Itiner-e verwerkt, en de makers benadrukken dat de kaart bedoeld is als open en bewerkbaar hulpmiddel — elke route is gekoppeld aan bronnen en aannames en nodigt daarmee uit tot aanvulling en discussie.

Saskia Stevens (universiteit Utrecht) noemt de kaart nuttig om te onderzoeken hoe gebieden met het imperium waren verbonden en welke knooppunten bestonden, maar wijst ook op beperkingen: het wegennet lijkt op de kaart te stoppen bij de grens van het rijk, terwijl archeologische vondsten zoals een recent ontdekt Romeins legerkamp op de Veluwe laten zien dat er contact en mogelijk ook routes noordelijk van die grens bestonden. Mogelijk gebruikten posten langs de Vecht bovendien vaak scheepvaart in plaats van vaste wegen.

Itiner-e biedt historici en archeologen een nieuw, interactief instrument om mobiliteit, militaire logistiek en de ruimtelijke invloed van Romeinse infrastructuur te bestuderen — en het is ontworpen om na verloop van tijd nauwkeuriger en vollediger te worden.