Hoe de broeders Van Rossem voor de gek werden gehouden (1)
In dit artikel:
In het tv‑programma van Maarten en Vincent van Rossem kwam Utrecht Centraal aan bod: ProRail stelde dat het station na het weghalen van honderden wissels (ongeveer tien jaar geleden) twee keer zoveel treinen kan verwerken. De reden zou zijn dat treinen niet meer scherp hoeven te bochten vlak voor de perrons en nu met 80 km/u in plaats van 40 km/u binnenrijden via betonnen viaducten die andere sporen kruisen — waardoor op papier sneller plaats ontstaat voor opvolgende treinen.
In de praktijk bleek die verdubbeling een mythe. NS experimenteerde na het wisselverlies met ‘spoorboekloos’ rijden: sommige intercity’s gingen van elk kwartier naar elke tien minuten rijden. Dat lukte alleen doordat stoptreinen (sprinters) werden geschrapt, waardoor reizigers in bepaalde routes juist slechter uitkwamen. Het snelheidsargument is bovendien beperkt: op korte aanloopafstanden levert hogere topsnelheid weinig reistijdwinst op. Als voorbeeld noemt het artikel het traject Schiphol–Rotterdam: na het vinden van scheuren in viaducten in 2023 moesten treinen langzamer rijden, en de reistijd nam niet of nauwelijks af — integendeel, de directe intercity’s duren nu langer.
Belangrijker is dat het weghalen van wissels de operationele flexibiliteit aantast. Wanneer alles volgens dienstregeling loopt, staan die wissels doorgaans recht; ze kosten onderhoud en daarom besloot ProRail ze te verwijderen. Bij storingen echter is het juist die flexibiliteit die maakt dat treinen kunnen uitwijken en vertragingen beperkt blijven. Door minder wissels ontstaan sneller en langduriger chaos bij uitval of defecten — iets wat de Nederlandse spoorinfrastructuur de laatste jaren vaker treft. Een internationaal onderzoek eind 2024 plaatste de Nederlandse spoorwegen opvallend laag in een Europese ranglijst van betrouwbaarheid en stiptheid.
De gevolgen reiken verder: reizigers stappen volgens CBS‑cijfers massaal over naar de auto vanwege langere reistijden en onbetrouwbaarheid. Dat vergroot wegcongestie en voedt een kringloop van snelwegverbredingen die vervolgens weer meer autoverkeer aantrekt. Kort door de bocht kost het weghalen van wissels ProRail onderhoud, maar levert het reizigersmindere service, meer vertragingen en uiteindelijk maatschappelijke verliezen op — een bezuiniging die ten koste gaat van flexibiliteit en veerkracht in het spoor.