'Sinte, Sinte Maarten, de koeien hebben staarten', maar waarom zingen kinderen dat?

In dit artikel:

Vandaag is het Sint-Maarten: in heel Nederland, ook in provincie Utrecht, lopen kinderen ’s avonds met lampionnen langs de deuren om snoep te vragen in ruil voor een liedje. De twee meest gezongen versies zijn het eeuwenoude “Sinte, Sinte Maarten…” en “Elf november is de dag…”.

Els Rose, hoogleraar laat- en middeleeuws Latijn aan de Universiteit Utrecht die uitgebreid onderzoek deed naar de traditie, legt uit dat veel regels in die liedjes hun oorspronkelijke betekenis verloren hebben. Het eerste lied is zeer oud; beelden als “de koeien hebben staarten” zouden verwijzen naar agrarische gewoonten rond de overgang naar winter, toen koeien op stal gingen. Het tweede lied verwijst mogelijk naar de slachtperiode in november — bijvoorbeeld het ritueel slachten van ganzen — en deelt melodieën met andere Nederlandse liedjes doordat dezelfde wijsjes (contrafacts) vaak voor feestelijke teksten worden gebruikt.

Ook de historische context van 11 november speelt een rol: het markeerde vroeger vaak de laatste dag van uitbundig eten vóór de vastentijd en was verbonden aan sociale rituelen en voedselverdeling. Sint-Maarten zelf werd gezien als een heilzame figuur die omkeek naar armen; volgens de legende deelde hij zijn mantel met een bedelaar bij de poort van Amiens. Rose noemt dit “de legende van het delen”: de kinderen nemen de rol van bedelaar aan, de bewoners die open doen die van weldoener.

Oorspronkelijk werd niet alleen snoep gegeven maar ook fruit, noten en andere herfstproducten. Voor veel kinderen van nu draait het vooral om het snoepen, maar de liedjes en rituelen dragen eeuwenoude landbouw-, religieuze en sociale betekenissen met zich mee.